“Η Λέσχη Ανάγνωσης είναι σαν µια απλή αλλά ιδιαίτερη συνταγή. Με λίγα και όχι δύσκολα ή δυσεύρετα υλικά. Όσο περισσότερο τη δοκιµάζεις και την επαναλαµβάνεις, τόσο καλύτερη γίνεται.”

Διαβάζουμε το παραπάνω απόσπασμα στο Εγχειρίδιο “Λέσχες Ανάγνωσης” Μιλάμε για βιβλία που είχε δημοσιεύσει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), στην προσπάθειά του να προσδιορίσει τότε τι σημαίνει Λέσχη Ανάγνωσης. Ποια είναι αυτά τα υλικά στα οποία αναφέρεται; Η αγάπη για τα βιβλία και η επιθυμία για  δηµιουργική συζήτηση γύρω απ’ αυτά.

Λέσχη Ανάγνωσης ονοµάζεται µια οµάδα που συναντιέται συστηµατικά -συνήθως µία φορά το µήνα- δια ζώσης ή ψηφιακά, για να συζητήσει βιβλία που διάβασαν τα µέλη της, ύστερα από κοινή τους συµφωνία. Αυτός ίσως θα μπορούσε να είναι σήμερα ο ορισμός των Λεσχών Ανάγνωσης, ενός θεσμού με μακρά παράδοση που επηρεάστηκε από τις ανάγκες και τις συνθήκες κάθε εποχής, αλλάζοντας μορφή και ύφος στο πέρασμα των αιώνων.

Οι Λέσχες Ανάγνωσης υπάρχουν από τότε που υπάρχει το βιβλίο. Ακόμη και πριν την ανακάλυψη της τυπογραφίας οµάδες ανθρώπων συγκεντρώνονταν, διάβαζαν δηµόσια χειρόγραφα κείμενα -στην πλειοψηφία τους θρησκευτικά και φιλοσοφικά- και στη συνέχεια αντάλλασσαν απόψεις πάνω σε αυτά.

Στον 21ο αιώνα οι Λέσχες Ανάγνωσης έχουν αποκτήσει πολύ διαφορετική μορφή. Η δυνατότητα πρόσβασης στα βιβλία και η ελευθερία συμμετοχής των ατόμων σε λέσχες έχει μεγαλώσει για ένα μεγάλο μέρος του κόσμου. Κάποτε δεν ήταν αυτονόητο πως οι γυναίκες θα μπορούσαν να αφήνουν τους συζύγους, τα παιδιά και τις δουλειές τους για μια βραδινή έξοδο με άλλες γυναίκες. Μάλιστα οι γυναικείες λέσχες που εμφανίστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα ήταν θεμελιώδεις για το γυναικείο κίνημα.

Ο τόπος συνάντησης των Λεσχών Ανάγνωσης έχει αλλάξει. Κάποτε ήταν τα λογοτεχνικά ή φιλολογικά καφενεία, τα βιβλιοπωλεία ή οι βιβλιοθήκες. Τα τελευταία χρόνια διάφορες ηλεκτρονικές πλατφόρμες επικοινωνίας, καθώς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν έναν νέο ψηφιακό “τόπο” συνάντησης πολλών βιβλιόφιλων απ’ όλο τον κόσμο.

Το βιβλίο ως σημείο εκκίνησης

Η Λέσχη Ανάγνωσης ξεκινάει εκεί που τελειώνει η ανάγνωση του βιβλίου. Είναι η εξωτερίκευση των σκέψεων που παραµένουν µετά την ανάγνωση και που παύουν να είναι πια υπόθεση ενός ατόμου, αλλά γίνονται θέμα συζήτησης μιας οµάδας ανθρώπων. Είναι η επιβεβαίωση πως η διαδικασία της ανάγνωσης δεν είναι μοναχική, μιας και η συμμετοχή σε μια λέσχη μεταμορφώνει την ίδια την αναγνωστική εμπειρία. 

Τα μέλη της Λέσχης Ανάγνωσης  δεν μοιράζονται μόνο τις απόψεις, τις ιδέες και τους προβληματισμούς τους για ένα βιβλίο· την ευχαρίστηση ή ακόµα µερικές φορές και τη δυσαρέσκειά τους. Το βιβλίο γίνεται η αφορμή να μοιραστούν τις εμπειρίες τους. Έτσι, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο ή το υπόβαθρο του καθενός/καθεμιάς αναπτύσσονται ανάμεσά τους ειλικρινείς σχέσεις και συχνά βαθιές φιλίες. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που οι περισσότερες λέσχες “ζουν” πολλά χρόνια και διατηρούνται παρά τα εξωγενή εμπόδια. Ένα πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η πανδημία του κορωνοϊού, η οποία όχι μόνο δεν έβλαψε, αλλά ενδυνάμωσε τις Λέσχες Ανάγνωσης. 

Ο θεσµός της Λέσχης Ανάγνωσης βασίζεται στην πολυφωνία, την ελευθερία, την ευελιξία και την προσαρµογή στα γούστα των ανθρώπων που την απαρτίζουν.  Στο πλαίσιο της λέσχης τα μέλη της διοργανώνουν δραστηριότητες που τους ευχαριστούν, προσκαλούν συγγραφείς, παρακολουθούν δράσεις γύρω από το βιβλίο. Σταδιακά, η Λέσχη Ανάγνωσης εμπλουτίζεται, προσαρμόζεται, εξελίσσεται και αποκτά ζωή εκτός του βιβλίου. Παύει να είναι απλώς μια ομάδα ανθρώπων που διαβάζει και συζητά για βιβλία και γίνεται πολλά περισσότερα.

Όλα αυτά κάνουν τη Λέσχη Ανάγνωσης μια ξεχωριστή και πρωτόγνωρη περιπέτεια, αλλά και έναν απαραίτητο κρίκο στο οικοσύστημα του βιβλίου.