Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες στη Θεσσαλονίκη

Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες, εκτός από τη γνωστή τριλογία του Στρατή Τσίρκα, είναι ένα πολύ ξεχωριστό μικρό βιβλιοπωλείο-καφέ στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Άνοιξαν τον Οκτώβριο του 2013 και είναι αυτό που λέει το όνομά τους. “Ακυβέρνητες” γιατί σ’ αυτές δεν υπάρχουν ιδιοκτήτες, εργοδότες και εργαζόμενοι παρά μόνο άνθρωποι που έχουν μεγάλα όνειρα για το βιβλίο, και “Πολιτείες” γιατί φιλοξενούν στα πανύψηλα ράφια τους αμέτρητες και ανεξερεύνητες χάρτινες “Πολιτείες”. Οι ακυβέρνητοι και οι ακυβέρνητες, ο Λευτέρης, η Ματίνα, η Ελίζα, ο Χρήστος και η Λίνα, μίλησαν μαζί μας για το μικρό τους βιβλιοπωλείο.

Γιατί επιλέξατε να ανοίξετε ένα βιβλιοπωλείο-καφέ;

Λευτέρης Καραμήτρου: Θεωρούσαμε ότι λείπει ένα μικρό βιβλιοπωλείο, στο οποίο θα μπορεί να βρει κανείς συγκεντρωμένους συγγραφείς που με τη στάση και το έργο τους τοποθετούνται κριτικά απέναντι στην κυρίαρχη αφήγηση της κοινωνίας μας· που θα μπορεί να βρει μικρούς και μεσαίους εκδοτικούς οίκους που –παρά την πολύ ποιοτική δουλειά τους- ασφυκτιούν στα ράφια των «super markets του βιβλίου». Επίσης, μας άρεσε η ιδέα να δημιουργήσουμε παράλληλα ένα μικρό καφέ που θα αποτελεί τόπο συνάντησης και διαλόγου του βιβλιοφιλικού και κοινωνικά ευαισθητοποιημένου κοινού.

Χρήστος Μανούκας: Η πλειοψηφία των μελών μας εργαζόταν στον κλάδο του βιβλίου για χρόνια. Όταν οι επιχειρήσεις που εργαζόμασταν είτε έκλεισαν είτε μας απέλυσαν, ο μόνος δρόμος για να μείνουμε στον κλάδο που αγαπούσαμε ήταν να δοκιμάσουμε κάτι δικό μας.

Λίνα Κατσιόλα: Το «πάντρεμα» δύο αγαπημένων δραστηριοτήτων, η απόλαυση της ανάγνωσης με τη συνοδεία ενός ροφήματος σε έναν ζεστό και καλαίσθητο χώρο, είναι σημαντικό για εμάς που αγαπάμε το βιβλίο. Η δημιουργία ενός χώρου συνάντησης όπου μπορείς να μοιράζεσαι την αγάπη για το διάβασμα και τους συγγραφείς· όπου μπορείς, επίσης, να συζητήσεις, να διαφωνήσεις, να συναποφασίσεις κοινές δράσεις, να δημιουργήσεις επαφή με ανθρώπους, να μην είσαι μόνο «αγοραστής» ή «καταναλωτής»…

Τι κάνει τις Ακυβέρνητες Πολιτείες να ξεχωρίζουν;

Λευτέρης: Πιστεύω ότι αυτό που κάνει τις Ακυβέρνητες Πολιτείες διαφορετικές είναι ο τρόπος λειτουργίας τους. Είμαστε ένα συνεργατικό βιβλιοπωλείο-καφέ, το οποίο σημαίνει ότι και οι πέντε μας είμαστε ισότιμοι μέτοχοι και εργαζόμενοι σε αυτό. Αμειβόμαστε με βάση την εργασία μας και παίρνουμε ισότιμα οποιαδήποτε απόφαση μετά από γενική συνέλευση.

Ματίνα Αξιούργου: Πέρα απ’ τον τρόπο λειτουργίας τους, αυτό που κάνει τις Ακυβέρνητες Πολιτείες διαφορετικές είναι το πάντρεμα του βιβλίου και του καφέ, η επαφή μας με τους αναγνώστες και η διαρκής προσπάθειά μας να προτείνουμε ποιοτικά βιβλία.

Ελίζα Τιμαμοπούλου: Η προώθηση μιας συνολικότερης πολιτιστικής αναζήτησης που δεν περιορίζεται στο βιβλίο, αλλά επεκτείνεται στο θέατρο, τον κινηματογράφο, τη μουσική και κοινωνικοπολιτικά ζητήματα αιχμής. Η αυτόνομη εκδοτική τους δραστηριότητα, που μετράει ήδη μια ποιητική συλλογή και τρία πολιτικά-ιστορικά δοκίμια και μελέτες.

Λίνα: Αν θεωρείτε πως ξεχωρίζουν, σας ευχαριστούμε! Τούτο δείχνει πως τα καταφέραμε κάπως να πραγματοποιήσουμε έναν από τους αρχικούς μας στόχους. Πιστεύω πως μεγάλο ρόλο παίζει η αίσθηση της φιλοξενίας σε ένα χώρο που συνδυάζει την αγάπη για το «καλό» βιβλίο και το σεβασμό στον επισκέπτη.

Ποιο είναι το αγαπημένο σου σημείο μέσα στο βιβλιοπωλείο;

Λευτέρης: Ο μόνος άδειος τοίχος του βιβλιοπωλείου, όπου φιλοξενούμε κατά καιρούς εικαστικές εκθέσεις. Όχι τόσο για τη διακόσμηση του χώρου, όσο για την προώθηση ευρύτερα της καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας.

Ματίνα: Ο κυρίως χώρος του βιβλιοπωλείου, όπου συναναστρεφόμαστε με τους αναγνώστες.

Λίνα: Τα ράφια! Και το τραπεζάκι του πρωινού καφέ έξω, τις μέρες που έχει ήλιο, όπου κάνουμε τον σχεδιασμό της ημέρας.

Τι θα κάνατε αν είχατε περισσότερο χώρο στο βιβλιοπωλείο;

Λευτέρης: Θα αποκτούσαμε μεγαλύτερη ποικιλία σε εκδότες και κατηγορίες. Ακόμη, θα πραγματοποιούσαμε μαζικότερες παρουσιάσεις και εκδηλώσεις στο ίδιο το βιβλιοπωλείο, τις οποίες τώρα -αναγκαστικά- πραγματοποιούμε σε διάφορες αίθουσες της πόλης.

Ελίζα: Αίθουσα προβολών και βιβλιοπαρουσιάσεων. Περισσότερες βιβλιοθήκες. Περισσότερες γωνιές για να απολαύσεις τον καφέ σου και τα αγαπημένα σου βιβλία. Επίσης, μια παιδική γωνιά με χώρο για περισσότερα βιβλία, αλλά και δραστηριότητες για τα παιδιά και γύρω από αυτά.

Χρήστος: Αίθουσα ανάγνωσης και μελέτης. Περισσότερους πάγκους, ώστε να ξεφυλλίζει κανείς με μεγαλύτερη ευκολία τους 8.000 ενεργούς τίτλους που ήδη έχουμε.

Λίνα: Θα είχαμε περισσότερα βιβλία, περισσότερα τραπέζια, έτσι ώστε να μη φεύγουν άνθρωποι απογοητευμένοι όταν δεν βρίσκουν ελεύθερη θέση και βέβαια θα κάναμε περισσότερες εκδηλώσεις μέσα στο βιβλιοπωλείο, ακόμα και μουσικές παρουσιάσεις ή θεατρικά δρώμενα και παραστάσεις.

Ποια είναι η πιο ασυνήθιστη ή αστεία κατάσταση που έχεις αντιμετωπίσει;

Ματίνα: Μια φορά, μια μικρή αναγνώστρια μου ζήτησε να παίξουμε κρυφτό στο βιβλιοπωλείο!

Ελίζα: Μια κυρία μπήκε μέσα, κοίταξε γύρω της έκπληκτη και είπε «Με συγχωρείτε, νόμιζα πως ήταν βιβλιοπωλείο», έκανε αναστροφή και έφυγε…

Χρήστος: Ένας νεαρός που έψαχνε ένα τατουατζίδικο μπήκε μέσα και ζήτησε 7-8 βιβλία από τη βιτρίνα. Τελικά, μας εξομολογήθηκε πως ενώ δεν διαβάζει καθόλου, αποφάσισε αντί να κάνει ένα ακόμα τατουάζ να αγοράσει αυτά τα βιβλία… Χαρήκαμε πολύ εκείνη την ημέρα!

Λίνα: Θα απαντούσα αντίστροφα, λέγοντας ότι η πιο συνηθισμένη κατάσταση είναι να μας ρωτάνε «Τα βιβλία τα πουλάτε ή τα δανείζετε;». Η πιο αστεία κι ασυνήθιστη κατάσταση ήταν όταν με ρώτησε κάποιος πού είναι οι ομοφυλόφιλοι συγγραφείς… Γελάσαμε κι οι δύο όταν του απάντησα πως δεν εξετάζουμε τις ερωτικές προτιμήσεις κανενός και δεν κατηγοριοποιούμε τους συγγραφείς με βάση αυτές! Βέβαια, ο άνθρωπος εννοούσε αν έχουμε κάπου ξεχωριστά ομοερωτική ποίηση και πεζογραφία – που έχουμε, αλλά στις ευρύτερες κατηγορίες της ποίησης και της πεζογραφίας, αλφαβητικά ανά συγγραφέα.

Ποιος είναι ο αγαπημένος σου τακτικός πελάτης;

Λευτέρης: Οι Deep in the top, μια παρέα νεαρών μουσικών της πόλης, ο Μηνάς και ο Νίκος είναι οι πιο τακτικοί θαμώνες. Τους αρέσει να πίνουν καφέ με τις ώρες, να απορροφώνται απ’ το διάβασμα, να μιλάνε για μουσική και να κάνουν όνειρα.

Ματίνα: Η κυρία Σμαρώ, μια παλιά δημοσιογράφος, που γεμάτη ζωντάνια και όρεξη μας διηγείται ιστορίες από τον αντι-δικτατορικό αγώνα, τα κινήματα αμφισβήτησης της Ευρώπης και τους σημαντικούς ανθρώπους που γνώρισε.

Ελίζα: Ο Κωστής Παλούκης, Ιστορικός που ασχολείται με τη δημιουργία του Μουσείου του Λιμανιού Θεσσαλονίκης.

Χρήστος: Τα μικρά παιδιά.

Λίνα: Δύσκολη ερώτηση. Είναι πολλοί οι άνθρωποι που χαίρομαι όταν ανοίγουν την πόρτα ή σκύβουν στη βιτρίνα έστω για μια καλημέρα. Θα αναφερθώ όμως ξεχωριστά στις Πέμπτες της Ίριας Γραμμένου και τα βιτριολικά αστεία που ανταλλάσσουμε, έτσι, για εκτόνωση!

Με ποιον ήρωα ή ηρωίδα βιβλίου θα ήθελες να περάσεις μια μέρα;

Λευτέρης: Στα σοβαρά, με τον Αουρελιάνο Μπουενδία από το Εκατό Χρόνια Μοναξιά ή τον Μάνο Σιμωνίδη από τις Ακυβέρνητες Πολιτείες. Ίσως και με τον αυτοβιογραφικό Χένρι Τσινάσκι. Στα αστεία, με τον Ντοκ Σπορτέλο από το Έμφυτο Ελάττωμα.

Ματίνα: Με την Χοντρομπαλού του Γκυ Ντε Μωπασάν. Τη θεωρώ μια απ’ τις πιο ολοκληρωμένες ηρωίδες που έπλασε ποτέ συγγραφέας.

Ελίζα: Με τον Κάπταιν Νέμο από το 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα, του Ιουλίου Βερν.

Χρήστος: Με τον ήρωα του Αναρχικός των δύο κόσμων, της Ούρσουλα Λε Γκεν.

Λίνα: Με τους Αουρελιάνο και Ούρσουλα Μπουενδία από το Εκατό χρόνια Μοναξιά του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ή με την Ελένη από τη Συβαρίτισσα της Λιλής Ζωγράφου.

Ποια ήταν η πιο όμορφη στιγμή που έζησες μέχρι τώρα στις Ακυβέρνητες Πολιτείες;

Λευτέρης: Ήταν η μέρα που οργανώσαμε ένα αφιέρωμα στον Γιώργο Φαρσακίδη, έναν σημαντικό κοινωνικό αγωνιστή. Παρά την αναπηρία και στα δυο χέρια που του κληροδότησε η αντιφασιστική και αντικατοχική του δράση, κατάφερε ως αυτοδίδακτος εικαστικός ν’ απεικονίσει τη βαρβαρότητα του μετεμφυλιακού κράτους, μέσα απ’ τις εξορίες και τις φυλακές.

Ματίνα: Ήταν η μέρα που οργανώσαμε μια αφήγηση παραμυθιού στο βιβλιοπωλείο μας, η οποία γινόταν ταυτόχρονα στα ελληνικά και στ’ αραβικά, καθώς ανάμεσα στους μικρούς καλεσμένους μας ήταν προσφυγόπουλα απ’ τη Μέση Ανατολή.

Χρήστος: Η μέρα που πήραμε στα χέρια μας την πρώτη μας έκδοση με τίτλο Οι ανακτημένες επιχειρήσεις της Αργεντινής, του Αντρές Ρουτζέρι.

Λίνα: Όταν ήρθε μια αγκαλιά λουλούδια για μένα στις Ακυβέρνητες Πολιτείες και η Ματίνα έτρεχε στη γειτονιά να βρει βάζο που δεν είχαμε! Και, φυσικά, όταν ήρθε το χριστουγεννιάτικο «μωρό» μας, η πρώτη μας έκδοση!

 Αν δεν ήσουν βιβλιοπώλης τι θα ήθελες να είσαι;

Λευτέρης: Ίσως μέλος μιας αποκλειστικά εκδοτικής ομάδας. Θα επέλεγα, πάντως, ένα επάγγελμα σχετικό με την έκδοση, προώθηση και κριτική του βιβλίου.

Ματίνα: Θα ήθελα να είμαι δασκάλα.

Ελίζα: Εξερευνητής νέων κόσμων.

Χρήστος: Συγγραφέας.

Λίνα: Συγγραφέας, μεγάλη λογοτέχνης! Πράγμα που δεν πρόκειται να γίνω, ακριβώς γιατί είμαι βιβλιοπώλης… Οπότε, θα ήθελα κάποτε να δουλέψω σε νηπιαγωγείο, το οποίο είναι άλλωστε αυτό που σπούδασα.

Ποια είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή του να διευθύνεις ένα βιβλιοπωλείο;

Λευτέρης: Η αίσθηση ότι προσφέρεις στην προώθηση και διάδοση εκείνου του βιβλίου που διαμορφώνει ανθρώπους ικανούς να ονειρευτούν και να διεκδικήσουν έναν καλύτερο κόσμο, είτε μέσα από μια πρόταση, είτε μέσα από μια παρουσίαση, είτε μέσα από μια δική μας έκδοση.

Ματίνα: Η χαρά που εισπράττεις απ’ τον αναγνώστη όταν επιστρέφει ενθουσιασμένος να σου πει πόσο του άρεσε ένα βιβλίο που του πρότεινες.

Ελίζα: Η διαπίστωση πως επιμένει η ανάγκη της αναζήτησης.

Χρήστος: Άλλο «διεύθυνση» και άλλο «αυτοδιεύθυνση». Η χαρά της συλλογικής εργασίας, λοιπόν.

Λίνα: Δεν είναι έτσι ακριβώς σε μας. Δεν διευθύνεις κάτι… Η αυτοδιαχείριση είναι ένα τελείως διαφορετικό φαινόμενο. Το πιο ωραίο είναι να μοιράζεσαι με την ομάδα τα εύσημα, να λες «ακυβέρνητες και ακυβέρνητοι, τα καταφέραμε!»

Αν μπορούσες να αλλάξεις κάτι στο χώρο του βιβλίου τι θα ήταν αυτό;

Λευτέρης: Άμεσα, θα ήθελα την επαναφορά της ενιαίας τιμής του βιβλίου, έτσι ώστε περισσότερα μικρά βιβλιοπωλεία να είναι βιώσιμα. Μακροπρόθεσμα, θα ήθελα το βιβλίο να πάψει να είναι εμπόρευμα.

Ματίνα: Θα ήθελα να αποδεσμευτεί η παραγωγή του βιβλίου απ’ το κέρδος και τους κανόνες της αγοράς.

Ελίζα: Το αντίτιμο για ένα βιβλίο. Θα έκανα όλα τα βιβλία δημόσια και δωρεάν για όλους.

Χρήστος: Θα καταργούσα την αγορά. Θα την αντικαθιστούσα με δημόσιες και δωρεάν για όλους βιβλιοθήκες, με εύκολη πρόσβαση σε όλη την κοινωνία.

Λίνα: Πολλά! Το βιβλίο πρέπει να είναι δημόσιο αγαθό, η διακίνησή του ελεύθερη· είναι τροφή για το μυαλό, ένα ατελείωτο, ένα αέναο ταξίδι. Όταν διαβάζεις με τα μάτια και το μυαλό ανοιχτά, το ένα βιβλίο σε πιάνει από το χέρι και σε πηγαίνει στο άλλο. Κι αυτό δεν σταματά πουθενά. Έτσι πρέπει να είναι για όλους.

Τα αγαπημένα των Ακυβέρνητων Πολιτειών

ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΟΥΣ

Λευτέρης: Εκατό Χρόνια Μοναξιά, του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές

Ματίνα: Χοντρομπαλού, του Γκυ Ντε Μωπασάν

Ελίζα: Τα σταφύλια της οργής, του Τζων Στάινμπεκ και το Κράτος και Επανάσταση, του Β.Ι. Λένιν

Χρήστος: Αναμνήσεις ενός επαναστάτη, του Βίκτορ Σερζ

Λίνα: Τα ποιήματα 1941-1971 ή το ΥΓ., του Μανόλη Αναγνωστάκη

ΓΙΑ ΜΙΚΡΟΥΣ

Λευτέρης: Το νησί του παππού, του Μπέντζι Ντέιβις

Ματίνα: Το μαύρο ψαράκι, του Μπεχρανγκί Σαμάντ

Ελίζα: Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, της Αλκης Ζέη

Χρήστος: Ο Ακίμ τρέχει, του Κλωντ Ντιμπουά

Λίνα: Ο Γαργαληστής, του Δημήτρη Μπασλάμ και καθώς θα μεγάλωνε όλη τη σειρά του Χάρι Πότερ